Frietpatat als woord in opkomst, dit is waarom het gewoon friet is

Eten, TWATW

Er wordt veel moeite gestoken om de discussie over friet of patat te smoren met de tussenoplossing frietpatat. Die discussie laait om de zoveel tijd op en er lijkt nooit consensus te zijn. In een poging om een middenweg te omarmen zijn er verschillende platformen en media die het woord ‘frietpatat’ omarmen. Een dappere poging om de discussie voor eens en voor altijd te beslechten, maar dat kan Tasty Trails beter. Frietpatat is namelijk gewoon friet en dit is waarom.

Kijk je naar Nederland dan is het land in tweeën te delen: boven de rivieren spreekt men over patat en onder de rivieren noemen we het friet. Bij onze zuiderburen lijkt het redelijk eenduidig te zijn, daar spreken ze over friet (of ja, frieten). Voor mij als Limburger die in Brabant woont is het friet en ik kan het onderbouwen.

Eerste friet

Het is niet voor niets dat een van de meest bekende schilderijen van Van Gogh ‘de Aardappeleters’ is. In ons land eten we die al eeuwen, maar friet is nog best een vrij jonge ontdekking. Het werd voor de eerste keer in Nederland gegeten op de kermis in Breda, 150 jaar geleden. Nadat hier de eerste porties friet werden verkocht en gegeten doken ze langzaamaan op steeds meer plekken in ons land op.

Franse Revolutie

De precieze plek en moment waar voor het eerst aardappelen in olie werden gefrituurd is nooit helemaal achterhaald. Volgens veel historici moeten we daarvoor terug naar Frankrijk ten tijde van de Franse Revolutie. Daar moet in Parijs op de Pont Neuf friet zijn ontstaan. Tot op de dag van vandaag kun je er Pommes Pont Neuf bestellen.

Kermis

Wat wel duidelijk is, is dat via rondtrekkende gezelschappen zoals de kermis friet vanuit Frankrijk naar het noorden is getrokken. Vanuit het Belgische Wallonië trokken ze naar Vlaanderen waar ze het ‘frites de patates’ doopten, nog niet iets zover van de frietpatat af. Via België kwam friet in ons land terecht.

Frietpatat is gewoon friet

Onze zuiderburen noemden het dus Frites de Patates en dat is natuurlijk gewoon een wat lange naam. In de volksmond werd dit al vrij snel afgekort tot friet of frieten. De keuze om vooral op het eerste woord te focussen had er mee te maken dat in België patat al twee betekenissen had: een aardappel en een knal voor je kop. Om het woord dan nog een derde betekenis te geven, was waarschijnlijk wat overdreven. Zeker als iedereen het al had over friet of frieten. Zo is dit woord ook in het zuiden van Nederland geïntroduceerd en blijven plakken.

Etymologie

Dat het in Nederland friet is gaan heten, heeft dus met de Belgisch-Franse benaming te maken. Het zegt iets over wat er met de aardappelen gebeurd: frituren. Als je de etymologie induikt dan zie je dat zelfstandige naamwoorden vaak het proces dat ze ondergaan omschrijven. Water wordt na ijsvorming ijs. Suiker wordt na karamelisatie karamel. Zure room wordt na karnen karnemelk. En aardappelen worden na het frituren: friet.

Ook alle andere woorden die met het gefrituurde goud te maken hebben, zijn een combinatie met friet. Denk maar eens aan een: frietpan, frietzak of frietsaus. Bij je Big Mac bestel je ook altijd Franse frietjes. Of heb je ooit Franse patatjes besteld? Als laatste argument is het goed om naar andere landen te kijken. De Duitsers en Scandinaviërs hebben het over pommes frites. De Italianen over fritas. De Fransen over pomme frites. De Spanjaarden over patatas fritas. En de Engelse over French Fries. Er is dus eigenlijk geen steekhoudend argument te verzinnen om het patat te noemen.

Wes van Geneijgen
Laatste berichten van Wes van Geneijgen (alles zien)